Sigmund Freud: "Yaradıcı yazar bir uşağın oyun oynayarkən etdiyini edər."
Mirəsəd Əfəndi tərəfindən "Elmi məqalə" bolməsinə 15:56 25 mart 2014 tarixində əlavə olunmuşdur

Məqaləyə başlamazdan öncə  hörmətli Türkiyəli  araşdırmaçı, yazar Hasan Saraç`a  bu  proyekt də şəxsən yardımına  görə  minnətdarlığımı  bildirirəm!

 

 

Siqmund Fred, vaxtının çox hissəsini yuxunun psixoloji təsirini araşdımağa ayırmışdı. Ancaq 1908-ci ildə  fantaziya ilə yaradıcılığın  kəsiştiyi  nöqtəyə  yönəlmiş  “Yaradıcı yazarlıq vəxəyal qurmaq” adlı məqaləsini yazdı.

Onun  fikirləri  bəzi ciddi ziddiyyətlər doğursa da, psixologiyanın  müasir  anlayışı içərisində  əsaslı  bir  yer tutmağa davam  edir.

Təhmin ediləcək  kimi Siqmund valideyinlərin  uşaqlarındakı izlərini  axtararaq  işə başladı və yaradıcı  yazarlıqda  romantik investisiyanın  önəmini  vurğuladı.:

“Uşaqlıq vaxtlarının xəyal qurmaq əməliyyatlarına  dair ilk izlərinə  baxmağımız  gərək deyilmi? Normal  uşağın etdiyi əlamət oyun oynamaqdır. Biz  hər uşağın  oyun oynayarkən yaradıcı  bir  yazıçı  kimi  davrandığını, öz dünyasını  yaratdığını, beləliklə də özünü  xoşbəxt  edəcək  şeyləri  yenidən  düəltdiyini  deyə  bilmərikmi?

Bir uşağın  öz  yaratdığı  dünyanı ciddiyə  almadığını düşünməyin  özü  belə  yanlışdır. Əksinə, bilirik ki, hər bir uşaq yaratdığı  dünyanın hər bir  detalını  ciddiyə  alar  və  üstəlik, duyğu, hisslərini də  buraya  əlavə  edər.

Hər bir  uşaq  oyun dünyasına  qatdığı duyğularını  gerçəkdən  asanlıqla  ayırır  və  xəyalında  qurduğu  düşüncələr, hadisələri ilə  reallıq da  gördükləri arasında  bağlantı  qurmağı  sevər. Baxın, elə bu  bağlantılar  uşaqlıq  oyunlarını   fantaziyadan  ayırar.

Yaradıcı yazar da  bir uşağın  oyun  oynayarkən  etdiyini  təkrarlayar. Ciddi  yanaşdığı  bir  utopik  dünyasını  yaradar  və  onu  gerçəklikdən  kəskin  şəkildə  fərqləndirərək  hisslərini  qatar. ”

Fred, daha  sonra  Henri  Miller`in  ondan  30 il sonra yaratdığı  məşhur  “yaradıcılıq  gündəliyi”ndəki  kimi  yaradıcı  formanın  zaman  yolçuluğuna  yönələr:

“Fantaziyanın  zamanla  münasibətləri  çox önəmlidir.  Utopiyanın  bizim  düşüncə  gücümüzün  idarə  etdiyi  3  zaman  forması  arasında  gəzdiyini  rahatca  deyə  bilərik. Beyin, idarə etdiyi  subyektin  hərəkətə  gətirən bəzi  aktual  izlənimlərlə  durumlarla  münasibət  içində  olur. Subyektin  əsas  arularını həyata  keçirən  vəziyyət  olduğunda  zehin, yaddaş da  yer alan  bu  arzunun  daha  öncə  düşünülmüş  təcrübələrinə  geri  dönər; o an ki, arzuyu  fikirləşməli  gələcəklə bağlı  vəziyyət  yaradar.

Zehnin  yaratdığı  şey  qaynağını, ayıran  vəziyyətdən  və  beyindən  alan  bir xəyal  ya  da sadəcə bir  fantaziyadır.

Beləcə, keçmiş, indiki  zaman və  gələcək  içlərindən  keçən  arzu  sayəsində  bir  yerdə  yer almış  olur.

Fred, yaradıcı  yazarlıqla  oyunun  paralelliyini sintezləyər:

“Xəyal  qurma  kimi  bir  parça  yazarlıq, uşaqlıq çağında  oynalınan  oyunun  davamıdır  və  onun  yerini  doldurar.”

Fred,  bizim  xəyallarımızın  gizli  təbiətini  araşdırmaya  davam edər  və  xəyallarımızı  başqalarıyla  paylaşmağımızı  əngəlləyən bir  utanclığın  olduğunu  iddia  edir. Həmçinin, Fred, yaradıcı  yazarların  fantaziyalarını  açıqlayarkən  aldığı  zövqə  necə  qalib  gəlməsini  açıqlayır:

“Yazıçının  bunu  necə  bacardığı  ən  müqəddəs  sirridir;  təməl  sənət  poetikası, hər bir  eqosu ilə  digərləri  arasında  yüksələn  əngəllər  ilə  bağlantı quran  bizlərin  iyrənmə  hissinə  qalib  gələ bilmək  texnikasını  tapa  bilmədiyimizlə  bağlıdır. Bu  texnika  ilə  istifadə  edilə  biləcək  metodlarından  ikisini  tapa  bilərik.

Yazar, öz  egoistik  xəyalların   xarakterini  dəyiştirərək  ya  da  gizlədərək  yumşaldır  və bizi  fantaziyaların  təqdimatı  ilə   zövqün  tamamən  usula  uyğun  halını (bu  estetikdir) göstərərək  ayartır. Biz  daha  dərinlərdəki  ruhsal  qaynaqlardan  əldə  edilən  daha  böyül  həzzləri  mümkün  edən  bu duruma  təşviq  payı da “ön  həzz”  ismini  verərik.

 

Məncə, yaradıcı  bir  yazarın  bizə təqdim  etdiyi  tüm  estetik  həzzlər  bu  cür  duyğunun özəlliyidir  və  bizim  yaradıcı  bir  çalışmadakı  gerçək  bəyənimiz  zehnimizdəki  geriləmələrin  özgürləşməsilə  ortaya  çıxar. Hətta  bu  təsirin  az  olmaması  yazarın bizə  özümüzü  cəzalandırmadan  ya da  utanmaq  hiss  etmədən  şəxsi  xəyallarımızı  bəyənmə imkanı  verməsindən  qaynaqlanır  deyə  bilərik.

 

 

 

Mirəsəd Əfəndi ©, 2014

Hasan Saraç ©, 2014

Yazar.in ©, 2014

hasansarac.net ©, 2014.

edebiyyathaber.net ©, 2014

 

 

 


... dəfə oxunub
Qiymət: 8/10(6 səs)
[qiymət ver ]
Şərh yaz
6+5=
Hesaba giriş
Müəllif

Mirəsəd Əfəndi
Haqqında
Mirəsəd Əfəndi 1998-ci il də Azərbaycanın paytaxt şəhəri Bakı da dünyaya göz açmışdır. Hələ çox kiçik yaşlarından musiqi və ədəbiyyatla maraqlanan şair, bu vaxtlarda kiçik hekayə, qısa musiqi mətnləri yazmağa başlamışdır. Bir çox yerli internet dərgi, jurnallarda və Türkiyənin "Özgür, kızıl kalemler" müsabiqəsində "İstanbulda doğulub, Bakı da öldürülmək" hekayəsi ilə ilk 3-cü yerə layiq görülmüşdür. 2013-cü ilin əvvəlində şeir və musiqi sintezli "Əlif" adlı 12 şeirdən ibarət albomunu kütləyə təqdim etmişdir. Albom internet üzərindən paylaşılmışdır. Müəyyən kütlə içərisində yayılan şair musiqidə post-rock, reggae janrlarına müraciət edir. 2013-də "Bermud Music Box"-un tərkibinə daxil olmuşdur. Hal-hazırda gitarist, musiqiçi Teymur Zeynalabdinovla birgə "Black Clouds" qrupunda fəaliyyətini davam edir. Qrupun ilk uğurlu işi isə "Vecsiz Külək" single-ı olur. Qrup üzvləri 2015-ci il də satılması planlaşdırılmış ilk albomlarının üzərində çalışırlar.
Əlaqə
E-mail:
[email protected]
Sosial şəbəkə:
Facebook
Twitter
YouTube-da izlə
Facebook
0.0283 saniye